The Evidence Value of ???d ?ad?th According to Islamic Scholars

Hz. Peygamber’in vefat?ndan sonra dinî konular?n hükümlerini belirlemede dinde ikinci kaynak olan hadis ve sünnete ihtiyaç yo?un bir ?ekilde hissedilmeye ba?lanm??t?r. Ayr?ca Ali’nin hilâfeti döneminden itibaren ?slâm toplumunda meydana gelen tefrika olaylar? uydurma hareketinin ba?lamas?na neden olmu?tur. Bu iki temel sebep güvenilir do?ru bilgiyi/haberi elde etme yöntemlerini geli?tirmeye yönelik giri?imlerin ortaya ç?kmas?na zemin haz?rlam??t?r. Çünkü haberin güvenilirli?i do?rulu?u dinin dü?ünce, inanç amel yap?s?n?n sa?lam temellere oturmas?n? sa?layan en önemli unsurdur. konuda gösterilen hassasiyet, Müslümanlara münhas?r haber teorisini ç?karm??t?r. Muhaddisler hadislerin tesbît, tedvîn tasnîf sürecinde geli?tirdikleri isnad sistemi ile bu teoriye katk?lar sa?lam??lard?r. Temel gayeleri Peygamber’e aidiyet sübût durumlar?n? tespit etmek hadisçiler “hadis usûlü” ilmini in?a etmi?ler hadisleri nispetinin kesinli?inin ölçüsü olarak sahih, hasen, zay?f alt bölümlerine ay?rm??lard?r. F?k?hç?lar kelâmc?lar ise hadisçilerin taksimini kabul etmekle beraber amaçlar? gere?i farkl? yakla??m sergilemi?ler haberlerin hüccet bilgi de?erlerini esas alarak mütevâtir âhâd ayr?m?na gitmi?lerdir. onlar aç?s?ndan haber, itikatta kullan?labilir özelliklere sahipse de?er ifade etmektedir. Muhaddisler, ayr?m?n? amaçlar?na uygun olmad??? gerekçesi ilminin konular? aras?nda mütalaa etmemi?lerdir. Fakat be?inci as?r hadisçilerinden Hatîb el-Ba?dâdî ba?lamak üzere benimseyenler de vard?r. Hadis rivayetlerinin büyük ço?unlu?unu te?kil eden haberler, ilimlerin amaç yöntem farkl?l?klar? nedeniyle gerek tan?m? de?erleri gerekse bunlara ba?l? olmalar? konusunda fazla görü? farkl?l??? belirtilen çe?idi Tespitlerimize göre “bir birden çok” ?eklinde s?n?rland?r?lmadan edilen râvi say?s? için verilen asgari be? say?s?n?n kesi?mesi görü?lerin ç?kmas?n?n nedenlerindendir. Di?er “mütevâtir ?artlar?n? ta??mayan haber” mütevâtire kendi öz niteliklerini yeterli yans?tmayan epistemolojik tan?m?d?r. durum ba?ta olmak di?er çe?itlerinin tan?mlar?nda hakk?nda ölçüde nisbîlik konusunu gündeme getirmi?tir. Bundan dolay? konumuz “âhâd de?eri” olmakla mütevâtir, me?hur müstefîz âhâdla ili?kili özelliklerini asgarî düzeyde aç?klama zarureti hâs?l çe?itleriyle mukayese suretiyle mahiyeti delil olma durumu daha iyi anla??lacakt?r. Zahirî anlay???n önde ismi ?bn Hazm, sahih mutlak ilim etti?ini savunmu?tur. ekolünün temsilcisi Ahmed b. Hanbel’in, yayg?n kanaate göre, etti?i görü?ünde oldu?u bilinmekle baz? Hanbelî usulcüler zan oldu?unu savunmu?lard?r. Bunlar?n d???nda kelâmc?lar, f?k?hç?lar genel hemfikirdirler. Ancak görü?te olanlar?n ço?unlu?unun, karîne, telakki’l-ümme bi’l-kabûl, muttefekun aleyh olmas? gibi kuvvetini art?ran etkenlerle nazarî savunduklar? görülmektedir. Nazarî çe?itlerinden biridir. durum, tan?mlar? ilgili unsurunun ç?kard??? özelliktir. Ara?t?rman?n sonunda grup hadisçi, f?k?hç? kelâmc?n?n çe?itleri hakk?ndaki kar??la?t?rmal? vermeye çal??t???m?z görü?leri tespitleri teyit